Η χαρουπιά είναι ένα αειθαλές δέντρο που φύεται στις άνυδρες και ημίξηρες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου. Οι αρχαίοι Έλληνες το έφεραν στην Ελλάδα και την Ιταλία, ενώ οι Άραβες το διέδωσαν στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, την Πορτογαλία και την Ισπανία.Η χαρουπιά είναι ανθεκτική στην ξηρασία και την αλατότητα, και επίσης μετριάζει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Παραδοσιακά, το χαρούπι χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή ζωοτροφών, αλλά για πολλά χρόνια, αποκλείστηκε από την ανθρώπινη διατροφή. Σήμερα, οι γεωργικοί και βιομηχανικοί τομείς εκμεταλλεύονται τον καρπό της χαρουπιάς, που αναφέρεται επίσης ως λοβός χαρουπιού, και τα προϊόντα του για την ανάπτυξη ποικιλίας τροφίμων και ποτών. Η διατροφική σύνθεση ποικίλλει ανάλογα με το μέρος του χαρουπιού αλλά και με γενετικούς, καλλιεργητικούς, εποχιακούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Παρά την υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, ο λοβός του χαρουπιού είναι πλούσιος σε αδιάλυτες φυτικές ίνες και μικροσυστατικά όπως φαινολικές ενώσεις, ινοσιτόλες και βιταμίνες!
Θρεπτικά συστατικά χαρουπιού
Ο λοβός του χαρουπιού είναι πλούσιος σε σάκχαρα εκ των οποίων η σακχαρόζη είναι έως και 95%. Η γλυκόζη και η φρουκτόζη βρίσκονται σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις, δηλαδή 2-4% και 6-7%, αντίστοιχα. Οι λοβοί χαρουπιών είναι μια εξαιρετική πηγή διαιτητικών ινών που εξουδετερώνουν την υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και είναι πλούσιος σε αντιοξειδωτικές ενώσεις.
Επιπλέον, το χαρούπι έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, δηλαδή 0,2-1,0% και περιέχει αξιόλογες ποσότητες πρωτεΐνης, δηλαδή 2-7%, η οποία υπάρχει κυρίως στους σπόρους και ιδιαίτερα στο φύτρο των σπόρων. Ανάλογα με την εποχή της συγκομιδής, η συνολική περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και η σύνθεση αμινοξέων ποικίλλουν.
Ο λοβός του χαρουπιού περιέχει επίσης σημαντικές ποσότητες μετάλλων, όπως κάλιο (970–1089 mg/100 g), ασβέστιο (266–319 mg/100 g), φώσφορο (76–79 mg/100 g) και μαγνήσιο (55–56 mg /100 g).
Τα τελευταία χρόνια, το χαρούπι χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο στις βιομηχανίες τροφίμων για την ανάπτυξη καινοτόμων τροφών με λειτουργικές ουσίες: προϊόντα αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής, ενισχυμένα με χαρούπι, ζυμαρικά που υποβάλλονται σε ζύμωση, ροφήματα γάλακτος με βάση το χαρούπι και αφεψήματα νερού . Τα κύρια προϊόντα χαρουπίου είναι το αλεύρι, η σκόνη και το σιρόπι, τα οποία λαμβάνονται από το πολτό του χαρουπίου.
Ο πολτός για ανθρώπινη κατανάλωση ξεφλουδίζεται, αλέθεται, ψήνεται και τέλος αλέθεται σε σκόνη, η οποία συνήθως αναφέρεται ως σκόνη ή αλεύρι χαρουπιού.
Η σκόνη χαρουπιού χρησιμοποιείται ευρέως ως υποκατάστατο σοκολάτας ή κακάο που δεν περιέχει καφεΐνη και θεοβρωμίνη . Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική συγκέντρωση πολυφαινόλης στη σκόνη χαρουπιού είναι παρόμοια με αυτή του κακάο (844 mg GAE/100 g έναντι 929 mg GAE/100 g, αντίστοιχα), αναδεικνύοντας τη θρεπτική αξία αυτού του προϊόντος χαρουπιού.
Η παραγωγή του σιροπιού χαρουπιού περιλαμβάνει την αποστράγγιση και το βράσιμο αφού αφήσουμε τον αλεσμένο πολτό στο νερό. Το σιρόπι χαρουπιού δεν περιέχει λάδι. Είναι πλούσιο σε σάκχαρα (63,88%), κυρίως σακχαρόζη, γλυκόζη και φρουκτόζη. Το σιρόπι χαρουπιού περιέχει σημαντικές ποσότητες μετάλλων, δηλαδή κάλιο, φώσφορο και ασβέστιο.
Οι σπόροι του χαρουπιού αντιπροσωπεύουν το 10% των καρπών του χαρουπιού. Το κύριο μακροθρεπτικό συστατικό είναι η πρωτεΐνη (18,6%), ενώ τα σάκχαρα (5,2%) και τα λίπη (2%) βρίσκονται επίσης σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις.
Οι σπόροι χαρουπιού είναι πλούσιοι σε φαινολικές ενώσεις με υψηλό αντιοξειδωτικό δυναμικό!
Τα οφέλη του χαρουπιού στην υγεία
Αντικαρκινικές επιδράσεις
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ένας από τους πιο συχνούς καρκίνους στη δυτική κοινωνία. Επιδημιολογικές και πειραματικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να κατασταλεί με τη ρύθμιση της διατροφής. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι διάφορες φαινολικές ενώσεις στα φρούτα, τα λαχανικά, τα δημητριακά, το τσάι και το κρασί είναι πολλά υποσχόμενες και είναι πολύ ευεργετικές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ημείωση του οξειδωτικού στρες με τη δέσμευση των ελεύθερων ριζών και οι φυτικές ίνες, μπορεί να μειώσουν την εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου συσχετίζεται θετικά με δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πρωτεΐνες, αλλά συσχετίζεται αρνητικά με υψηλή πρόσληψη σύνθετων υδατανθράκων και υψηλής πρόσληψης διαιτητικών ινών. Ως εκ τούτου, οι ίνες χαρουπιού έχουν μεγάλη δυνητική αξία στην πρόληψη και τη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Δυστυχώς, η βιβλιογραφία που αποδεικνύει άμεσα την αντικαρκινική δράση των χαρουπιών είναι πολύ περιορισμένη. Ωστόσο, το έδαφος είναι πρόσφορο για περισσότερες έρευνες!
Επιδράσεις κατά της υπερλιπιδαιμίας
Η αθηροσκλήρωση προκαλείται κυρίως από τραυματισμό των ενδοθηλιακών κυττάρων ή από υπερβολικά υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στον ορό. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων σχετίζεται με μια δίαιτα χαμηλή σε φυτικές ίνες. Πειραματικά δεδομένα από ζώα και ανθρώπους δείχνουν ότι η αυξημένη πρόσληψη διαιτητικών ινών συμβάλλει στη βελτίωση των λιπιδίων του πλάσματος και στην αθηροσκλήρωση.
Το κόμμι χαρουπιού, ως διαλυτή διαιτητική ίνα, έχει επίσης την ικανότητα να μειώνει τις συγκεντρώσεις χοληστερόλης στο πλάσμα. Επιπλέον, το κόμμι χαρουπιού μπορεί με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα να μειώσει την υπερχοληστερολαιμία και τα λιπίδια του αίματος σε φυσιολογικούς ενήλικες και παιδιά που τρέφονται για περισσότερους από 3 μήνες.
Αντιδιαβητικά αποτελέσματα
Αρκετά πειράματα έχουν δείξει ότι η πρόσληψη τροφής με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης παχυσαρκίας, διαβήτη και υψηλής αρτηριακής πίεσης. Αντίθετα, η πρόσληψη τροφής με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη μπορεί να μειώσει την απόκριση της γλυκόζης μετά τα γεύματα, η οποία είναι ευεργετική για τη διατήρηση των επιπέδων λιπιδίων στο αίμα και μειώνει τα συμπτώματα της αντίστασης στην ινσουλίνη.
Η αντικατάσταση των τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη με τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη είναι μεγάλης σημασίας για την πρόληψη και τον έλεγχο των μεταβολικών ασθενειών.
Το κόμμι χαρουπιού χρησιμοποιείται συνήθως σε τρόφιμα και ως επικουρικό για τη θεραπεία του διαβήτη. Έρευνες έχουν δείξει ότι το κόμμι χαρουπιού μπορεί να μειώσει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα των αρουραίων. Επιπλέον, το κόμμι χαρουπιού μπορεί να αναστείλει σημαντικά τη διαδικασία γλυκογένεσης και να αυξήσει την περιεκτικότητα σε γλυκογόνο του ήπατος σε φυσιολογικά ποντίκια. Μπορεί επίσης να αυξήσει τον κορεσμό και να μειώσει την πείνα, κάτι που μπορεί να είναι ένας από τους μηχανισμούς που το κόμμι χαρουπιού ρυθμίζει το σάκχαρο του αίματος.
Επιδράσεις κατά της παλινδρόμησης
Η παλινδρόμηση είναι πολύ συχνή στα βρέφη. Μελέτες έχουν παρουσιάσει ότι το κόμμι χαρουπιού μειώνει σημαντικά τον αριθμό των επεισοδίων παλινδρόμησης και βελτιώνει άλλα συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, όπως το κλάμα και οι διαταραχές του ύπνου.
Συμπέρασμα
Το χαρούπι έχει υψηλή περιεκτικότητά σε αδιάλυτες ίνες, φαινολικές ενώσεις ,ινοσιτόλες και λόγω του χαμηλού περιβαλλοντικό αποτυπώματος αποτελείιδανική τροφή. Το χαμηλό περιβαλλοντικό του αποτύπωμα επιτρέπει την καλλιέργεια μεγαλύτερης κλίμακας ακόμη και σε περιοχές με μεγάλες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών και ξηρασιών, ενισχύοντας την επισιτιστική ασφάλεια!
Βιβλιογραφία
1. Carob: A Sustainable Opportunity for Metabolic Health
2. Nutritional, biochemical, and clinical applications of carob: A review
3. Functional polysaccharides of carob fruit: a review